تاثیر مستقیم هویت، تجربه و فضای دینی بر تصمیم‌گیری اخلاقی افراد
پنجمین جلسه از مجموعه وبینارهای دین و مدیریت با موضوع تاثیر ادیان بر تصمیم‌گیری اخلاقی (از منظر مطالعات بین‌المللی) توسط پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد و با همکاری دانشگاه امام صادق (ع)، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دفتر هم‌اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی و دانشگاه آزاد اسلامی در روز یک‌شنبه 23 آبان 1400 با مشارکت پژوهش‌گران و دانشجویان حوزه‌های مرتبط برگزار شد.
دکتر پویا پیرملکی دبیر علمی وبینارهای بین‌المللی دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع) و عضو گروه بین‌المللی مدیریت، معنویت و دین در ادامه جلسه گذشته به تاثیر دین در کارکردهای اخلاقی در مفهوم کسب‌وکار، تشریح ضرورت استفاده از دین در تئوری‌های اخلاق، و تحلیل تئوری‌هایی که تاثیر دین بر تصمیم‌گیری اخلاقی را توضیح داده‌اند، پرداخت.
دکتر پیرملکی در ابتدای جلسه به نقل از ساروگلو این پرسش را مطرح کرد که «دین (باورها، متون، عواطف، نمادها، تصورات، الگوها، و گروه‌های دینی) چگونه بر توانایی شناختی، عواطف و رفتار افراد تاثیرگذار است و آیا این سه در افراد غیردیندار متفاوت است؟»
وی گفت: تاکنون به این پرسش، پاسخ جامعی داده نشده است و لازم است در قالب ابرپروژه و با بررسی تحقیقات صورت گرفته تاکنون، مدل مناسب را استخراج کرد.
وی با اشاره به تئوری‌های ارائه‌شده در حوزه تاثیر دین بر اخلاق گفت: پژوهش‌گران مختلفی همچون کانت، پیاژه، رست، کوهلبرگ، دورکهایم، اسمیت، الپورت، جیمز، هیت، شودر، هانت، وایتل، ویور، اگل، و شوارتز، تئوری‌های و مدل‌هایی را در این زمینه ارائه داده‌اند.
وی افزود: در تعریف دین در مطالعات بین‌المللی تقریباً اجماعی وجود دارد ولی به دلیل انجام مطالعات جدید و یافته‌ها و ابعاد جدید تاثیرگذاری، تاکنون تعریف جامعی ارائه نشده است و کاملاً طبیعی است که به دلیل عمق کتب مقدس دینی و محدودیت‌های دانش‌های تجربی، تمام ابعاد به دست نیاید.
دکتر پیرملکی افزود: بر اساس یکی از تعاریف که توسط استارک و همکارانش در سال 1968 ارائه شده است، باورها، مناسک، عواطف، دانش ها و پیامدها، به عنوان ابعاد تعهد دینی معرفی شده است.
وی افزود: بر اساس مطالعات گرافلند و همکاران در سال 2006 بر روی باور به خدا، معاد و عمل به استانداردهای اخلاقی که دین تعیین می‌کند، مشخص شد که افرادی که این باورها را ندارند یا در آن‌ها ضعیف است، رفتارهای غیراخلاقی را راحت‌تر انجام می‌دهند. از طرفی طبق این تحقیق، مناسک، هویت دینی را تقویت می‌کند و افزایش هویت دینی تاثیر مستقیمی بر به‌کارگیری استانداردهای اخلاقی مبتنی بر دین در ابعاد مختلف زندگی فرد دارد.
وی با اشاره به این که در اکثر تحقیقات مشابه هم همین نتایج تکرار شده است، گفت: البته بر اساس آموزه‌های دینی برخی شاخه‌های مسیحیان پروتستان، حضرت عیسی مسیح نسبت به شفاعت و بخشش گناهان پیروان خود اقدام می‌کند و بر این اساس قبح گناه در نظر این پیروان کم‌رنگ شده است و تحقیقاتی که جامعه آماری آن‌ها معتقد به این باورها بودند نتایج متفاوتی را نیز ارائه داده‌اند و خود محققان در تحقیق و تفسیر نتایج به آن اشاره کرده‌اند.
دکتر پیرملکی میزان تصمیم‌گیری روزانه افراد بر مبنای اصول و دستورات دینی را متفاوت عنوان کرد و گفت: این معیار نیز طبق تحقیقات تجربی اثر مستقیمی بر تصمیم‌گیری اخلاقی و کاهش خودخواهی در افراد می‌شود.
وی افزود: طبق تحقیقات انجام شده، تجربه دینی و محرکات دینی افراد نیز بر رشد و تقویت رفتارهای اخلاقی تاثیرگذار است و موجب رفتارهایی می‌شود که منافع اجتماعی در پی دارند.
وی افزود: نتایج مشابه برای تاثیر فضای دینی در سطح اجتماع هم همین تاثیر را بر روی افراد نشان می‌دهد.
دکتر پیرملکی در ادامه جلسه یک نمونه کاربردی از روش مرور سیستماتیک در حوزه دین و تصمیم‌گیری اخلاقی را تشریح نمود.
موضوع تاثیر ادیان بر تصمیم‌گیری اخلاقی در دو جلسه وبیناری دیگر نیز در تاریخ‌های 7 آذر و 21 آذر 1400 ادامه خواهد داشت.
وبینار برگزارشده در نشانی الکترونیکی زیر قابل دسترس پژوهش‌گران است: